Skip to main content

Vergiftungen durch Ärzte oder Laien mittels Arzneien

  • Chapter
Die Gifte in der Weltgeschichte
  • 127 Accesses

Zusammenfassung

Gifte zu reichen war im Altertum auch Ärzten untersagt. Der Eid der Asklepiaden enthielt den Satz: »auch auf Bitten niemand ein tödlich Gift zu gewähren«. Handelte es sich hier wohl nur um Selbstmordzwecke, oder vielleicht auch um den Zweck der Euthanasie, der, an sich begreiflich, doch gegen das Gesetz verstieß und verstößt, so haben späterhin Ärzte oft genug aus Unwissenheit oder Leichtfertigkeit ihren Kranken ein vorzeitiges Ende durch zu stark, d. h. giftig wirkende Arzneimengen bereitet. Wer wollte hier zu zählen versuchen? Die Römer der älteren Zeit machten nicht viel Aufhebens von solchen Vorkommnissen. »Es ist kein Gesetz vorhanden«, sagt Plinius 1), »das die Unwissenheit bestraft. Auf unsere Gefahr hin lernen sie und machen Versuche durch Tötungen; nur der Arzt tötet ganz ungestraft.« Indessen fing man doch schon verhältnismäßig früh an hierfür Strafe eintreten zu lassen. Vergehungen dieser Art strafte man außer der Ordnung2). Als Grund wird angegeben, daß »unter dem Vorwande der menschlichen Unzulänglichkeit, das Vergehen dessen, der Menschen in Gefahr bringt, nicht ungestraft bleiben darf«. Berichtet werden solche Bestrafungen nicht. Wenigstens findet sich eine solche nicht angegeben z. B. gelegentlich der fahrlässigen Vergiftung des römischen Ritters Cossinus, eines Freundes des Kaisers Nero. Zu seiner Heilung von einem Flechtenübel ließ der Kaiser einen Arzt aus Ägypten kommen. Dieser verordnete einen Trank aus spanischen Fliegen, der dem Kranken das Leben kostete1).

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 49.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Softcover Book
USD 74.99
Price excludes VAT (USA)
  • Compact, lightweight edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Preview

Unable to display preview. Download preview PDF.

Unable to display preview. Download preview PDF.

Literatur

  1. Plinius, Histor. natur., lib. XXIX, cap. 1.

    Google Scholar 

  2. De offic. praesid., lib. VI, §7. De extr. cogn., lib. III. Ad leg. Cornel, de sicariis et venefic, lib. III, § 3. Ehrmann, De veneficio.

    Google Scholar 

  3. Plinius, l. c., lib. XIX, cap. 30, edit. Littré, p. 312: ». . . . quum cantharidum potum praeparare voluisset, interemit.«

    Google Scholar 

  4. Cornelius Nepos, Dion, 2: »Quo ille commotus ne agendi cum eo esset Dioni potestas, patri soporem medicos dare coëgit. Hoc aeger sumpto, somno sopitus, diem obiit supre-murn.«

    Google Scholar 

  5. Plutarch, Vitae, Dion, cap. VI: ». . . . οἱ δέ ỉατροί τῷ μέλλοντι τήν ἀρχήν διαδέχεσθαι χαριζóμενοι καιρòν oὐ παρέσχον, καì φάρμακον ὑπνωτικòν αἰτοῦντι δóντες άφείλοντο τήν αἲσθησιν αύτοῦ θανάτῷ συνάψαντες τòν ὓπνον«.

    Google Scholar 

  6. Hesychius, Lexicon: Yπνωτικòν: ὁ μανδραγόρας.

    Google Scholar 

  7. Frontinus, Strategematon, lib. II, cap. V, 12: ». . . . mandragora cujus inter venenum ac soporem media vis est.«

    Google Scholar 

  8. Cornelius Nepos, l. c.: »Nam puero priusquam pubes esset, scorta adducebantur, vino epulisque obruebatur, neque ullum tempus sobrio relinquebatur.«

    Google Scholar 

  9. Diodor, lib. XVTE, cap. 5: »Βαγόας . . . . άνε̑ι;λε φαρμάκῳ τòν Ωχον διά τινος ἰατρο̑υ.«

    Google Scholar 

  10. Sueton, Nero: ». . . . Burro praefecto remedium ad fauces pollicitus, toxicum misit.«

    Google Scholar 

  11. Dionis CassiiHistoriae, lib. LXII: »Sic enim Neroni dixerat: Dotem igitur ei, hoc est principatum, redde.«

    Google Scholar 

  12. Sueton, Vitellius: ». . . . etiam unura occidit veneno manu sua porrecto in aquae frigidae potione.«

    Google Scholar 

  13. Dionis, Historiae Roman., lib. LXXI, Antoninus, cap. XXXIII, edit. Sturz, Vol. IV, p. 444: ». . . . μετήλλαξεν, ούχ ὑπό τ̑ης νóσου ᾓν καὶ τóτε ένóσησεν, άλλ’ ύπò τ̑ων ἰατρ̑ ων, ὡς ἐγὼ σαφ̑ως ἤκουσα τ̑ῳ Κομμόδῳ χαριχομένων.«

    Google Scholar 

  14. HerodianiHistoriar. libri octo, lib. III, cap. XV, edit. Irmisch, tom. II, Lipsiae 1785, p. 773: »Άνέπειθέ τε ἰατρούς και ὑπηρέτας, κακουργ̑ησαί τι περὶ τὴν θεραπε̑ιαν το̑υ γέροντος, ὡς άν θ̑αττον αύτο̑υ άπαλλαγείη . . . . τοὺς δέ ἰατροὺς άνελών, οἳ μὴ ὑπήκουσαν αύτ̑ῳ κελεύσαντι κακουργ̑ησαι καὶ τòν θάνατον έπε̑ιξαι το̑υ γέροντος . . .«

    Google Scholar 

  15. Huttichius, Imperatorum et Caesarum Vitae, Lugduni 1550, p. 116: »Senex cum pararet copias in Persas, veneno a ministris ad id parato periit.«

    Google Scholar 

  16. Lucae TudensisChronicon mundi in: Hispania illustrata, tom. III, Francof. 1608, p. 68: ». . . . Erwigius, qui cum esset in palatio Regis nutritus et honore comitis sublimatus, elatus superbia callide adversus regem Bambanem excogitavit, et potionem lethiferam dedit ei, ex qua Rex officium memoriae perdidit. Cumque episcopus civitatis suae, et optimales palatii qui erant fideles Regi et eis potionis causa latebat, vidissent regem jacentem absque memoria, causa pietatis commoti poenitentiam volentes illi perficere, unctionem sancti olei et eommunionem Christi corporis obtulerunt . . . .«

    Google Scholar 

  17. Juan de Mariane, Historia gener al de España, tom. II, p. 5,1.6, p. 516, 1737: ». . . . que diessen al Rey a bever cierta agua en que avia estado esparto en remojo, que es bevida ponçoñosa y mala. Adolescio luego el Rey, y quedo privaldo de su sentido subitamente . . . .«

    Google Scholar 

  18. Romey, Histoire d’Espagne, chap. XVI, tom. II, p. 209: »Il fit donner au roi un breuvage empoisonné qui le fit tomber en léthargie, au point qu’on le crut mort, ou du moins in extremis 14. Oct. 680.«

    Google Scholar 

  19. Annales Francorum Fuldenses in: Duchesne, Historia Francorum Script., tom. II, p. 571: »Karolus Galliae tyrannus acstivo tempore cum exercitu Italiam petiit . . . . magnopere nisus est qualiter Karlmanno illuc adventanti aditum denegaret in illam provinciam. Carlmannus vero cum manu valida . . . . Italiam ingreditur, contra Carolum dimicare volens. Quod cum Carolus comperisset, illico, juxta consuetudinem suam fugam iniit . . . . et in eodem itinere morbo dysenteriae correptus cum magna periit tristicia.«

    Google Scholar 

  20. Henric. Mutius, De Germanorum prima origine, lib. XI, Basileae 1539, p. 95: »Carolus . . . . morbo correptus non periculuso neque gravi, in quo usus est medico Judaeo Sedechia, qui perhibetur illi dedisse venenatam potionem ignorantiane, ut saepe per imperitos medicinae professores fit, an ex composito ignoratur.«

    Google Scholar 

  21. de Dynter, Chronique des ducs de Brabant, livre II, chap. LII, Bruxelles 1854, tom. II, p. 443: ». . . . il morut, et dist-on qu’ung sien médecin nommé Sédechias, qui estoit Juif, luy donna ung buvraige à boire, duquel il mourut. Car en ce médecin comme mal advise avoit-il très grant confidence, pour ce qu’on disoit que son pareil de médicine n’avoit ou moride; mais il estoit enchanteur et de mauvaise foy, pour quoy souvens pars ses ars diabolicques il illusionnoit et abusoit le peuple.

    Google Scholar 

  22. de Sismondi, Histoire des Français, 1821, tom. III, p. 213.

    Google Scholar 

  23. Sigeberti GemblacensisChronicon ad ann. 878, Antwerp. 1608, p. 113: Qui audiens fratrueles suos, Karlomannum et Karolum contra se exercitum adducere, pavore solutus, reditum parat, et inter redeundum a quodam Sedechia Judaeo male potionatus, Mantuae [Nantuae] moritur.

    Google Scholar 

  24. Reginionis Chronicon in: Mon. Germ. Hist Scr., tom. I, p. 589: ». . . . aegritudine pulsatur; quam protinus mors subsecuta, finem vitae imposuit. Est autem fama, quod a quodam Judaeo, qui vocabatur Sedechias, pocuium mortis ei propinatum sit, qui ei familiarius adhaerebat, eo quod in medendis corporum passionibus singularem experientiam habere diceretur; porro hic sycophanta erat et magicis praestigiis incantationibusque mentes hominum deludebat.«

    Google Scholar 

  25. Huttichius, Imperatorum et Caesarum vitae, Lugduni 1550, p. 192: »non sine veneni suspitione dati a Sedechia Hebraeo.«

    Google Scholar 

  26. Solche Gerüchte werden sehr posthum für den Betreffenden noch in unserer Zeit fabriziert. So findet sich in Richer, Histor., lib. III, edit Waitz, p. 180, angegeben, daß Hugo Capet mit einem Ausschlag am Körper durch Juden getötet sei: »Hugo rex papulis toto corpore confectus, in oppido Hugonis Judeis extinctus est.« Hierzu macht der Herausgeber ohne jede Begründung die Bemerkung: »a Judaeis, medicis fortasse, ut de Karolo Calvo Hincmarus scribit!«

    Google Scholar 

  27. Annal. Fuldens. Pars tertia l. c.

    Google Scholar 

  28. FrodardiChronicon in Bouquet, Recueil des Histoires des Gaules, tom-. III, p. 176:

    Google Scholar 

  29. ». . . . Imperator Karolus . . . . temporalem finiens cursum feliciter, ut credimus, ad gaudia migravit aeterna.«

    Google Scholar 

  30. L. Lewin, Die Nebenwirkungen der Arzneimittel, 2. u. 3. Aufl.

    Google Scholar 

  31. Hincmari RemensisAnnales [Annal.Bertiniani pars tert.) in: Mon. Germ. hist. Script., I, p. 504: »Carolus vero febre correptus, pulverem bibit quem sibi nimium dilectus ac credulus medicus suus, Judaeus nomine Sedechias, transmisit, ut ea potione a febre liberaretur, insanabili veneno hausto, inter manus portantium transito monte Cinisio perveniens ad locum qui Brios dicitur . . . . Et undecimo die post venenum haustum . . . . mortuus est.«

    Google Scholar 

  32. Hincmari RemensisAnnales ad ann. 877: »Quem aperientes qui cum eo erant, ablates interaneis, et infusum vino ac aromatibus quibus poterant . . .«

    Google Scholar 

  33. Ottokar, Deutsche Reimchronik, Mon. German, histor. Bd. 5, p. 287.

    Google Scholar 

  34. Matthiae NeoburgensisChronica, edit. Studer, Zürich 1867, p. 168: »Post hec in principio Maji infirmante Günthero in Franckenfurt, magister Fridank, famosus Medicus sed comitibus de Nassouvia antiquitus familiaris cum Günthero pocionem dederit eam temptavit, licet invitus. Post hoc Guintherus eam bibit. Mortuo autem medico infra triduum, Güntherus inflatus quoad valenciam [corporis statim] inutilis est effectus quod famulus medici injecisset venenum.

    Google Scholar 

  35. Annales Hainrici Monachi, Ingolstadt 1618: »Cum utraque pars se praepararet ad bellum subito infirmitas invasit illum de Schvvartzenpurg et contrarius est manibus: quod factum sibi plures asserebant ex veneno. Nam medicus suus, cum sibi potionem ministrare deberet, astantes sibi dicebant quod ipse praegustaret: qui cum primo quodammodo renueret tunc urgebant medicum sumere; qua modica sumpta, die tertia mortuus est medicus.«

    Google Scholar 

  36. Wadding, Annales Minor., tom. VII, Lugduni 1648, p. 235, ad annum 1489: »Graviter reprehendit morbidos quosdam Christianos nimis familiares Hebraeorum amicos, et potentes patronos, quorum opera nuper stipendiis conductus erat civibus curandis medicus Hebraeus. Suasit insuper ne quispiam ab illo medico medicinam sumeret. Retulit S. Bernardinum, illorum concivem, narrasse medicum Hebraeum Avinione morientem, dixisse, non adeo illibenter se mori postquam praescriptis dolosis pharmacis occidit multa millia Chris tianorum.«

    Google Scholar 

  37. L.Lewin, Lehrbuch der Toxikologie, 2. Aufl.

    Google Scholar 

  38. L.Lewin, Die Nebenwirkungen der Arzneimittel, 3. Aufl.

    Google Scholar 

  39. RicheriHistoriar. libr. IV, lib. III, cap. 16: »Post cum indigestione laboraret et intestini squibalas ex melancolico humore pateretur, aloen ad pondus dragmarum quatuor sanitatis avidus sumpsit. Conturbatisque visceribus diarria jugis prosecuta est. Cujus continuus fluxns emorroides tumentes procreavit. Quae etiam sanguinem immoderatum affundentes mortem post dies non plures operatae sunt.«

    Google Scholar 

  40. v. Reumont, Geschichte der Stadt Rom, Bd. 2, S. 295.

    Google Scholar 

  41. Nicephori CallistiEcclesiastica historia, lib. XVIII, cap. 26, Paris. 1574, p. 1135: »Tum Gregorius podagrico morbo, quo aff ligebatur, confectus, quum pharmacum in potione quae hermodactylus vocatur, a medico quodam data, sumpsisset, vitam finivit.«

    Google Scholar 

  42. Sprengel, Geschichte der Arzneikunde, Bd. 2, S. 421.

    Google Scholar 

  43. Orderici VitalisHistoria ecclesiast., edit. Le Prévost: »Henricus rex Francorum . . . . potionem a Johanne medico Carnotensi . . . . spe longioris et sanioris vitae accepit. Sed quia voto suo magis quam praecepto archiatri obsecundavit, et aquam, dum veneno rimante interiora nimis angeretur, clam a cubiculario sitiens poposcit, medicoque ignorante ante purgationem bibit, proh dolor! in crastinum . . . . obiit.«

    Google Scholar 

  44. Guilelmus Tyrus, Belli sacri historia, l. c.: »dederunt ei decoctiunculam unam, qua sumta sine difficultate assellavit aliquoties . . .«

    Google Scholar 

  45. Malcolm, The life of Robert Lord Clive 1836, vol. III, p. 371: ». . . as this medicine is entirely for my own use and I find great difficulty in procuring any other than what has been adulterated.«

    Google Scholar 

  46. Sigismondi dei Conti, Le Storie de’ suoi tempi, Roma 1883, p. 292: ». . . . che Lodovico da San Miniaito im chirurgo mal pratico, per aver tagliata anche la parte sana rese mortale.«

    Google Scholar 

  47. Giustiniani, Dispacci, Fkenze 1876, p. 212, 240, 243, 248, 251: ». . . . Al Papa sono stati fatti due tagli alla gamba con molto dolore.«

    Google Scholar 

  48. Ibid. ». . . . el Pontifice ha abuto un parosismo di febre assai notabile . . . . Questo pamsismo ha continuato con freddo e caldo tutto ozi con vomito e passion di storaaco; el qual durando, over rinfrescandosi, sarà con grandissimo pericolo di Sua Santità, considerata la etade, la mala valetudine e poca prosperità sua.«

    Google Scholar 

  49. Pauli JoviiVitae vir. illustr., Basil. 1577, tom. II, p. 170: »Vercellium circumforaneum chirurgum admirandis quibusdam experimentis clarum . . . . maximis pillicitationibus perpulit ut in necem pontificis operam praestaret si curandae fistulae quae illi in ima sede nata erat, excluso vetere medico, vocaretur quando tum facile foret, nihil verentem linamentis venenato medicamine intinctis usque ulla tanti sceleris suspicion protinus enecare.«

    Google Scholar 

  50. Guiccardini, l. c., lib. XIII.

    Google Scholar 

  51. Journal d’un bourgeois de Paris, juin-juillet 1517, édit. Bourilly, Paris 1910, p. 51.

    Google Scholar 

Download references

Authors

Additional information

Besonderer Hinweis

Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 1920 Julius Springer in Berlin

About this chapter

Cite this chapter

Lewin, L. (1920). Vergiftungen durch Ärzte oder Laien mittels Arzneien. In: Die Gifte in der Weltgeschichte. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_5

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_5

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-642-90040-2

  • Online ISBN: 978-3-642-91897-1

  • eBook Packages: Springer Book Archive

Publish with us

Policies and ethics