Zusammenfassung
Gifte zu reichen war im Altertum auch Ärzten untersagt. Der Eid der Asklepiaden enthielt den Satz: »auch auf Bitten niemand ein tödlich Gift zu gewähren«. Handelte es sich hier wohl nur um Selbstmordzwecke, oder vielleicht auch um den Zweck der Euthanasie, der, an sich begreiflich, doch gegen das Gesetz verstieß und verstößt, so haben späterhin Ärzte oft genug aus Unwissenheit oder Leichtfertigkeit ihren Kranken ein vorzeitiges Ende durch zu stark, d. h. giftig wirkende Arzneimengen bereitet. Wer wollte hier zu zählen versuchen? Die Römer der älteren Zeit machten nicht viel Aufhebens von solchen Vorkommnissen. »Es ist kein Gesetz vorhanden«, sagt Plinius 1), »das die Unwissenheit bestraft. Auf unsere Gefahr hin lernen sie und machen Versuche durch Tötungen; nur der Arzt tötet ganz ungestraft.« Indessen fing man doch schon verhältnismäßig früh an hierfür Strafe eintreten zu lassen. Vergehungen dieser Art strafte man außer der Ordnung2). Als Grund wird angegeben, daß »unter dem Vorwande der menschlichen Unzulänglichkeit, das Vergehen dessen, der Menschen in Gefahr bringt, nicht ungestraft bleiben darf«. Berichtet werden solche Bestrafungen nicht. Wenigstens findet sich eine solche nicht angegeben z. B. gelegentlich der fahrlässigen Vergiftung des römischen Ritters Cossinus, eines Freundes des Kaisers Nero. Zu seiner Heilung von einem Flechtenübel ließ der Kaiser einen Arzt aus Ägypten kommen. Dieser verordnete einen Trank aus spanischen Fliegen, der dem Kranken das Leben kostete1).
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
Plinius, Histor. natur., lib. XXIX, cap. 1.
De offic. praesid., lib. VI, §7. De extr. cogn., lib. III. Ad leg. Cornel, de sicariis et venefic, lib. III, § 3. Ehrmann, De veneficio.
Plinius, l. c., lib. XIX, cap. 30, edit. Littré, p. 312: ». . . . quum cantharidum potum praeparare voluisset, interemit.«
Cornelius Nepos, Dion, 2: »Quo ille commotus ne agendi cum eo esset Dioni potestas, patri soporem medicos dare coëgit. Hoc aeger sumpto, somno sopitus, diem obiit supre-murn.«
Plutarch, Vitae, Dion, cap. VI: ». . . . οἱ δέ ỉατροί τῷ μέλλοντι τήν ἀρχήν διαδέχεσθαι χαριζóμενοι καιρòν oὐ παρέσχον, καì φάρμακον ὑπνωτικòν αἰτοῦντι δóντες άφείλοντο τήν αἲσθησιν αύτοῦ θανάτῷ συνάψαντες τòν ὓπνον«.
Hesychius, Lexicon: Yπνωτικòν: ὁ μανδραγόρας.
Frontinus, Strategematon, lib. II, cap. V, 12: ». . . . mandragora cujus inter venenum ac soporem media vis est.«
Cornelius Nepos, l. c.: »Nam puero priusquam pubes esset, scorta adducebantur, vino epulisque obruebatur, neque ullum tempus sobrio relinquebatur.«
Diodor, lib. XVTE, cap. 5: »Βαγόας . . . . άνε̑ι;λε φαρμάκῳ τòν Ωχον διά τινος ἰατρο̑υ.«
Sueton, Nero: ». . . . Burro praefecto remedium ad fauces pollicitus, toxicum misit.«
Dionis CassiiHistoriae, lib. LXII: »Sic enim Neroni dixerat: Dotem igitur ei, hoc est principatum, redde.«
Sueton, Vitellius: ». . . . etiam unura occidit veneno manu sua porrecto in aquae frigidae potione.«
Dionis, Historiae Roman., lib. LXXI, Antoninus, cap. XXXIII, edit. Sturz, Vol. IV, p. 444: ». . . . μετήλλαξεν, ούχ ὑπό τ̑ης νóσου ᾓν καὶ τóτε ένóσησεν, άλλ’ ύπò τ̑ων ἰατρ̑ ων, ὡς ἐγὼ σαφ̑ως ἤκουσα τ̑ῳ Κομμόδῳ χαριχομένων.«
HerodianiHistoriar. libri octo, lib. III, cap. XV, edit. Irmisch, tom. II, Lipsiae 1785, p. 773: »Άνέπειθέ τε ἰατρούς και ὑπηρέτας, κακουργ̑ησαί τι περὶ τὴν θεραπε̑ιαν το̑υ γέροντος, ὡς άν θ̑αττον αύτο̑υ άπαλλαγείη . . . . τοὺς δέ ἰατροὺς άνελών, οἳ μὴ ὑπήκουσαν αύτ̑ῳ κελεύσαντι κακουργ̑ησαι καὶ τòν θάνατον έπε̑ιξαι το̑υ γέροντος . . .«
Huttichius, Imperatorum et Caesarum Vitae, Lugduni 1550, p. 116: »Senex cum pararet copias in Persas, veneno a ministris ad id parato periit.«
Lucae TudensisChronicon mundi in: Hispania illustrata, tom. III, Francof. 1608, p. 68: ». . . . Erwigius, qui cum esset in palatio Regis nutritus et honore comitis sublimatus, elatus superbia callide adversus regem Bambanem excogitavit, et potionem lethiferam dedit ei, ex qua Rex officium memoriae perdidit. Cumque episcopus civitatis suae, et optimales palatii qui erant fideles Regi et eis potionis causa latebat, vidissent regem jacentem absque memoria, causa pietatis commoti poenitentiam volentes illi perficere, unctionem sancti olei et eommunionem Christi corporis obtulerunt . . . .«
Juan de Mariane, Historia gener al de España, tom. II, p. 5,1.6, p. 516, 1737: ». . . . que diessen al Rey a bever cierta agua en que avia estado esparto en remojo, que es bevida ponçoñosa y mala. Adolescio luego el Rey, y quedo privaldo de su sentido subitamente . . . .«
Romey, Histoire d’Espagne, chap. XVI, tom. II, p. 209: »Il fit donner au roi un breuvage empoisonné qui le fit tomber en léthargie, au point qu’on le crut mort, ou du moins in extremis 14. Oct. 680.«
Annales Francorum Fuldenses in: Duchesne, Historia Francorum Script., tom. II, p. 571: »Karolus Galliae tyrannus acstivo tempore cum exercitu Italiam petiit . . . . magnopere nisus est qualiter Karlmanno illuc adventanti aditum denegaret in illam provinciam. Carlmannus vero cum manu valida . . . . Italiam ingreditur, contra Carolum dimicare volens. Quod cum Carolus comperisset, illico, juxta consuetudinem suam fugam iniit . . . . et in eodem itinere morbo dysenteriae correptus cum magna periit tristicia.«
Henric. Mutius, De Germanorum prima origine, lib. XI, Basileae 1539, p. 95: »Carolus . . . . morbo correptus non periculuso neque gravi, in quo usus est medico Judaeo Sedechia, qui perhibetur illi dedisse venenatam potionem ignorantiane, ut saepe per imperitos medicinae professores fit, an ex composito ignoratur.«
de Dynter, Chronique des ducs de Brabant, livre II, chap. LII, Bruxelles 1854, tom. II, p. 443: ». . . . il morut, et dist-on qu’ung sien médecin nommé Sédechias, qui estoit Juif, luy donna ung buvraige à boire, duquel il mourut. Car en ce médecin comme mal advise avoit-il très grant confidence, pour ce qu’on disoit que son pareil de médicine n’avoit ou moride; mais il estoit enchanteur et de mauvaise foy, pour quoy souvens pars ses ars diabolicques il illusionnoit et abusoit le peuple.
de Sismondi, Histoire des Français, 1821, tom. III, p. 213.
Sigeberti GemblacensisChronicon ad ann. 878, Antwerp. 1608, p. 113: Qui audiens fratrueles suos, Karlomannum et Karolum contra se exercitum adducere, pavore solutus, reditum parat, et inter redeundum a quodam Sedechia Judaeo male potionatus, Mantuae [Nantuae] moritur.
Reginionis Chronicon in: Mon. Germ. Hist Scr., tom. I, p. 589: ». . . . aegritudine pulsatur; quam protinus mors subsecuta, finem vitae imposuit. Est autem fama, quod a quodam Judaeo, qui vocabatur Sedechias, pocuium mortis ei propinatum sit, qui ei familiarius adhaerebat, eo quod in medendis corporum passionibus singularem experientiam habere diceretur; porro hic sycophanta erat et magicis praestigiis incantationibusque mentes hominum deludebat.«
Huttichius, Imperatorum et Caesarum vitae, Lugduni 1550, p. 192: »non sine veneni suspitione dati a Sedechia Hebraeo.«
Solche Gerüchte werden sehr posthum für den Betreffenden noch in unserer Zeit fabriziert. So findet sich in Richer, Histor., lib. III, edit Waitz, p. 180, angegeben, daß Hugo Capet mit einem Ausschlag am Körper durch Juden getötet sei: »Hugo rex papulis toto corpore confectus, in oppido Hugonis Judeis extinctus est.« Hierzu macht der Herausgeber ohne jede Begründung die Bemerkung: »a Judaeis, medicis fortasse, ut de Karolo Calvo Hincmarus scribit!«
Annal. Fuldens. Pars tertia l. c.
FrodardiChronicon in Bouquet, Recueil des Histoires des Gaules, tom-. III, p. 176:
». . . . Imperator Karolus . . . . temporalem finiens cursum feliciter, ut credimus, ad gaudia migravit aeterna.«
L. Lewin, Die Nebenwirkungen der Arzneimittel, 2. u. 3. Aufl.
Hincmari RemensisAnnales [Annal.Bertiniani pars tert.) in: Mon. Germ. hist. Script., I, p. 504: »Carolus vero febre correptus, pulverem bibit quem sibi nimium dilectus ac credulus medicus suus, Judaeus nomine Sedechias, transmisit, ut ea potione a febre liberaretur, insanabili veneno hausto, inter manus portantium transito monte Cinisio perveniens ad locum qui Brios dicitur . . . . Et undecimo die post venenum haustum . . . . mortuus est.«
Hincmari RemensisAnnales ad ann. 877: »Quem aperientes qui cum eo erant, ablates interaneis, et infusum vino ac aromatibus quibus poterant . . .«
Ottokar, Deutsche Reimchronik, Mon. German, histor. Bd. 5, p. 287.
Matthiae NeoburgensisChronica, edit. Studer, Zürich 1867, p. 168: »Post hec in principio Maji infirmante Günthero in Franckenfurt, magister Fridank, famosus Medicus sed comitibus de Nassouvia antiquitus familiaris cum Günthero pocionem dederit eam temptavit, licet invitus. Post hoc Guintherus eam bibit. Mortuo autem medico infra triduum, Güntherus inflatus quoad valenciam [corporis statim] inutilis est effectus quod famulus medici injecisset venenum.
Annales Hainrici Monachi, Ingolstadt 1618: »Cum utraque pars se praepararet ad bellum subito infirmitas invasit illum de Schvvartzenpurg et contrarius est manibus: quod factum sibi plures asserebant ex veneno. Nam medicus suus, cum sibi potionem ministrare deberet, astantes sibi dicebant quod ipse praegustaret: qui cum primo quodammodo renueret tunc urgebant medicum sumere; qua modica sumpta, die tertia mortuus est medicus.«
Wadding, Annales Minor., tom. VII, Lugduni 1648, p. 235, ad annum 1489: »Graviter reprehendit morbidos quosdam Christianos nimis familiares Hebraeorum amicos, et potentes patronos, quorum opera nuper stipendiis conductus erat civibus curandis medicus Hebraeus. Suasit insuper ne quispiam ab illo medico medicinam sumeret. Retulit S. Bernardinum, illorum concivem, narrasse medicum Hebraeum Avinione morientem, dixisse, non adeo illibenter se mori postquam praescriptis dolosis pharmacis occidit multa millia Chris tianorum.«
L.Lewin, Lehrbuch der Toxikologie, 2. Aufl.
L.Lewin, Die Nebenwirkungen der Arzneimittel, 3. Aufl.
RicheriHistoriar. libr. IV, lib. III, cap. 16: »Post cum indigestione laboraret et intestini squibalas ex melancolico humore pateretur, aloen ad pondus dragmarum quatuor sanitatis avidus sumpsit. Conturbatisque visceribus diarria jugis prosecuta est. Cujus continuus fluxns emorroides tumentes procreavit. Quae etiam sanguinem immoderatum affundentes mortem post dies non plures operatae sunt.«
v. Reumont, Geschichte der Stadt Rom, Bd. 2, S. 295.
Nicephori CallistiEcclesiastica historia, lib. XVIII, cap. 26, Paris. 1574, p. 1135: »Tum Gregorius podagrico morbo, quo aff ligebatur, confectus, quum pharmacum in potione quae hermodactylus vocatur, a medico quodam data, sumpsisset, vitam finivit.«
Sprengel, Geschichte der Arzneikunde, Bd. 2, S. 421.
Orderici VitalisHistoria ecclesiast., edit. Le Prévost: »Henricus rex Francorum . . . . potionem a Johanne medico Carnotensi . . . . spe longioris et sanioris vitae accepit. Sed quia voto suo magis quam praecepto archiatri obsecundavit, et aquam, dum veneno rimante interiora nimis angeretur, clam a cubiculario sitiens poposcit, medicoque ignorante ante purgationem bibit, proh dolor! in crastinum . . . . obiit.«
Guilelmus Tyrus, Belli sacri historia, l. c.: »dederunt ei decoctiunculam unam, qua sumta sine difficultate assellavit aliquoties . . .«
Malcolm, The life of Robert Lord Clive 1836, vol. III, p. 371: ». . . as this medicine is entirely for my own use and I find great difficulty in procuring any other than what has been adulterated.«
Sigismondi dei Conti, Le Storie de’ suoi tempi, Roma 1883, p. 292: ». . . . che Lodovico da San Miniaito im chirurgo mal pratico, per aver tagliata anche la parte sana rese mortale.«
Giustiniani, Dispacci, Fkenze 1876, p. 212, 240, 243, 248, 251: ». . . . Al Papa sono stati fatti due tagli alla gamba con molto dolore.«
Ibid. ». . . . el Pontifice ha abuto un parosismo di febre assai notabile . . . . Questo pamsismo ha continuato con freddo e caldo tutto ozi con vomito e passion di storaaco; el qual durando, over rinfrescandosi, sarà con grandissimo pericolo di Sua Santità, considerata la etade, la mala valetudine e poca prosperità sua.«
Pauli JoviiVitae vir. illustr., Basil. 1577, tom. II, p. 170: »Vercellium circumforaneum chirurgum admirandis quibusdam experimentis clarum . . . . maximis pillicitationibus perpulit ut in necem pontificis operam praestaret si curandae fistulae quae illi in ima sede nata erat, excluso vetere medico, vocaretur quando tum facile foret, nihil verentem linamentis venenato medicamine intinctis usque ulla tanti sceleris suspicion protinus enecare.«
Guiccardini, l. c., lib. XIII.
Journal d’un bourgeois de Paris, juin-juillet 1517, édit. Bourilly, Paris 1910, p. 51.
Additional information
Besonderer Hinweis
Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.
Rights and permissions
Copyright information
© 1920 Julius Springer in Berlin
About this chapter
Cite this chapter
Lewin, L. (1920). Vergiftungen durch Ärzte oder Laien mittels Arzneien. In: Die Gifte in der Weltgeschichte. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_5
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_5
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-642-90040-2
Online ISBN: 978-3-642-91897-1
eBook Packages: Springer Book Archive